بیماری شایع و البته بی سرو صدای پوکی استخوان به یکی از مشکلات در سیستم بهداشت و درمان کشورها تبدیل شده است. پوکی استخوان در زنان و در حال حاضر زنان جوان در حال رشد است. علل و عوامل مختلفی می‌تواند بر روند رشد این بیماری مؤثر باشد که در گذشته چندان حائز اهمیت نبوده و بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کرده است اما امروزه به علت تغییر سبک زندگی پوکی استخوان در زنان جوان را شاهد هستیم که می‌تواند زنگ خطری برای سلامت خانواده و جامعه باشد.

در این مقاله ضمن توضیح در مورد پوکی استخوان و روند پیشگیری آن، به علل و عوال ایجاد کننده و در نهایت راه‌های پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان جوان خواهیم پرداخت.

۵ علت اصلی پوکی استخوان در زنان جوان چیست؟

پوکی استخوان زمانی اتفاق می‌افتد که میزان تراکم بافت استخوانی در استخوان‌ها کاهش پیدا کند و کیفیت این بخش از بدن کمتر شود. کاهش تراکم استخوان‌ها منجر به این خواهد شد که با کوچکترین ضربه و فشاری استخوان‌ها توان مقابله نخواهند داشت و به سرعت دچار شکستگی و آسیب خواهند شد.

۱- کمبود کلسیم در بدن: ماده‌ی اصلی تشکیل دهنده‌ی استخوان‌های بدن ما، کلسیم است. به عبارتی استخوان‌ها از دو بخش معدنی که شامل: کلسیم و فسفر هستند (دو سوم وزن استخوان) و بخش آلی که شامل: کلاژن و رشته‌های پروتئینی هستند ساخته شده است. بنابراین کمبود هر مقدار از این مواد به ویژه کلسیم که تشکیل دهنده‌ی اصلی استخوان ها هستند می‌تواند بر روند پوکی استخوان در زنان سرعت بیشتری ببخشد.

البته این نکته را مورد توجه قرار دهید که میزان مصرف بالای کلسیم نیز خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش خواهد.

آنچه که اهمیت دارد این است که بیشترین تشکیل بافت استخوان‌ها تا ۱۸ سالگی است و حداکثر تراکمی که می‌تواند استخوان‌ها داشته باشد تا ۳۰ سالگی می‌باشد. بنابراین زنان جوانی که تا ۳۰ سالگی نتوانند این ذخیره استخوانی را داشته باشند بعد از این سن و به مرور دچار پوکی استخوان زودرس خواهند شد.

جدول مصرف کلسیم به صورت روزانه رای تمام سنین

۲- سبک زندگی و تغذیه‌ی نامناسب: یکی از علت‌های مهم و اساسی در بروز پوکی استخوان در زنان جوان همین موضوع است. عدم تحرک کافی و ورزش نکردن می‌تواند بر تراکم بافت استخوانی اثر بگذارد. ورزش‌های مفید برای پوکی استخوان مانند شنا و دوچرخه سواری می‌تواند به افزایش چگالی مغز استخوان و فشرده شدن بافت استخوانی کمک کند. در واقع زمانی که فرد همراه با ورزش و تحرک دائمی؛ مواد غذایی حاوی کلسیم و فسفات را مصرف کند به طور همزمان به داشتن استخوان‌هایی قوی کمک خواهد کرد.

۳- اثر هورمون‌ها: زنان جوان از سن بلوغ درگیر تغییرات هورمونی و آغاز عادت ماهیانه خواهند شد. استروژن به عنوان هورمونی که در زنان بیش از مردان وجود دارد؛ در تراکم استخوان‌ها نقش دارند. تا زمانی که زنان به سن یائسگی نرسیده‌اند و در صورت رعایت سایر موارد، پوکی استخوان در زنان کمتر رخ می‌دهد مگر در صورت سوءتغذیه و بیماری‌های مختلف. به محض ورود زنان به سن یائسگی به علت کاهش میزان این استروژن؛ تراکم استخوان‌ها نیز کاهش می‌یابد و فرد را به سمت پوکی استخوان سوق می‌دهد.

در زنان جوانی که در سنین پایین‌تر (زیر ۵۰ سال) در اثر عوامل بیماری زا یا وراثتی یا جراحی‌هایی که به برداشت رحم ختم می‌شود؛ احتمال پوکی استخوان را نسبت به سایرین بیشتر تجربه خواهند کرد.

۴- عمر طولانی: زنان معولا بیشتر از مردان عمر می‌کنند و افزایش عمر منجر به کاهش توانایی بدن به مرور خواهد شد. این توانایی بر عملکرد مثبت استخوان‌ها اثر کاهنده دارد و زنان را در معرض پوکی استخوان قرار می‌دهد.

۵- ژنتیک و بیماری‌ها: ممکن است پوکی استخوان در زنان جوان به علت برخی بیماری‌های وراثتی باشد. زنان جوانی که در خانواده آنها سابقه‌ی پوکی استخوان از جوانی وجود دارد احتمال بروز این بیماری نسبت به سایرین بیشتر خواد بود.

۶- پرکاری تیروئید: تیروئید یک غده‌ی مهم در بدن برای سوخت و ساز است. زمانی که این غده به پرکاری مبتلا شود، یعنی میزان بیشتری از هورمون‌ها را ترشح می‌کند. در این حالت متابولیسم فرد به هم می‌ریزد و میزان کمتری از کلسیم که نقش اساسی در استخوان‌ها دارد، جذب می‌شود.

۷- مشکلات گوارش در جذب کلسیم و ویتامین‌ها: دستگاه گوارش محل جذب و انواع ویتامین‌ها به ویژه ویتامین D و کلسیم است. یکی از دلایل مهم پوکی استخوان در زنان جوان مشکلات جذبی است که در سیستم گوارشی وجود دارد و باعث کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شود.

۸- مصرف برخی داروها: داروهای شیمی درمانی، کورتون‌ها، داروهای تیروئیدی احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان را چندین برابر افزایش خواهد داد.

علائم پوکی استخوان در زنان

این “بیماری خاموش” حتی در سنین جوانی در زنان نیز علائم آشکار خود را نشان خواهد داد و اگر کمی حواسمان جمع باشد می‌توان به سرعت نسبت به پیشگیری و درمان آن اقدام کرد.

نشانه‌های پوکی استخوان در زنان شامل:

• کوتاه شدن قد: اگر زنان جوان مبتلا به پوکی استخوان در سنین جوانی بشوند با کوتاه شدن قد به مرور افزایش و عدم رشد کافی در دوران بلوغ مواجه خواهند شد. زمانی که این افراد به سنین بالا می‌رسند با اندازه گیری قد خود متوجه خواهند شد که کوتاهتر از زمان جوانی یا ۱۰ سال اخیر شده‌اند.

در واقع پوکی استخوان در زنان منجر به فشرده شدن استخوان‌ها و به اصطلاح خوابیدن آنها روی هم می‌شود و از حالت ایستاده به حالت خمیده تبدیل می‌شود. به همین دلیل در بسیاری از زنانی که به سن یائسگی رسیده‌اند خمیده شدن قامت در پشت شانه‌ها و بالای کمر را مشاهده خواهید نمود.

• دردهای مزمن و دائمی در پشت: اولین بخشی از بدن زنان که نشانه‌ای بروز آشکار پوکی استخوان است این است که با اندکی تحرک، دردهای شدیدی را در ستون فقرات خود احساس می‌کنند که نشان دهنده‌ی شکستگی‌های میکروسکوپی و ریز در مهره‌های کمر است.
• کاهش دامنه حرکتی: یکی از نشانه‌های مشخص در پوکی استخوان در زنان همین کاهش دامنه‌ی حرکتی است. زنان مبتلا به این بیماری نسبت به افراد سالمتر؛ کمتر تحرک دارند و تغییر موضع بدنشان به ویژه در خم شدن و چرخش نشانی از ضعف استخوان‌هاست.
• شکستگی‌های دائمی: شکسته شدن استخوان‌ها در اثر ضربه کاملا طبیعی است. اما اگر در زنانی که بدون ضربه یا با کوچکترین ضربه و فشاری یا حتی پیچ خوردن مچ پا به شکستگی استخوان‌ها دچار شدند؛ باید نسبت به پوکی استخوان مشکوک شوند. مچ دست‌ها، لگن و ستون فقرات معمولا بیشتری درگیری را در این بیماری دارند.

توجه داشته باشید که بروز این علائم در زنان مسن دلیل محکمتری بر پوکی استخوان است و در زنان جوان حتما باید فرد با پزشک مشورت کند و ضمن ارزیابی و بررسی بالینی نسبت به درمان زود هنگام خود اقدام نماید و از صرف خودسرانه‌ی دارو جلوگیری کند.

پاسخ به چند سوال اساسی و متداول

آیا پوکی استخوان همراه با درد است؟

همانطور که گفتیم در سال‌های ابتدایی اغاز این بیماری که بیماری خاموش نامیده می‌شود؛ هیچ دردی توسط فرد احساس نخواهد شد. درد زمانی آشکار می‌شود که به استخوان‌های فرد فشار آمده و تراکم به قدری کاهش پیدا کرده است که شکستگی‌های مکرر در ستون فقرات و مچ دست و پا رخ می‌دهد.

آیا تفاوتی بین پوکی استخوان در زنان جوان قبل و بعد از یائسگی هست؟

زنان جوانی که به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند در اکثر مواقع دارای یک بیماری اولیه هستند و به همین علت به آن پوکی استخوان اولیه می‌گویند که ناشی از یک بیماری اولیه است.

نحوه‌ی تشخیص پوکی استخوان در زنان جوان چگونه است؟ و چند درصد از پوکی استخوان خطرناک است؟

برای تشخیص این امر مراجعه به پزشک و انجام یکسری تست‌ها و آزمایشات ضروری است. در آزمایشات سنجش تراکم استخوان که با دستگاه انجام می‌شود، نمره‌ی T کمتر از ۲ در استخوان کمر یا ران نشانه‌ای از پوکی استخوان در زنان و یا مردان خواهد بود.

علاوه بر آن سنجش غلظت مواد معدنی استخوان‌ها، بررسی وضعیت بیماری پوکی استخوان در خانواده، سبک زندگی و نوع تغذیه، سابقه مصرف داروها توسط پزشک متخصص یکی دیگر از راه‌های تشخیص است.

بهترین روش درمان پوکی استخوان در زنان چیست؟

درمان‌های متعددی برای پوکی استخوان وجود دارد. تغذیه و رژیم غذایی سالم حاوی کلسیم مانند لبنیات، عصاره‌ی قلم، مواد حاوی پروتئین، مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی به ویژه گروه B و ویتامین D، ورزش‌های استخوان‌ساز مانند شنا و دوچرخه سواری، کاهش مصرف دخانیات و الکل جزو درمان‌های ابتدایی و خانگی هستند.

اما ممکن است فرد به طور کامل نتواند میزان کلسیم مورد نیاز روزانه‌ی خود را دریافت نماید. بنابراین بهترین راهکار استفاده از بهترین مکمل پوکی استخوان است.

مکمل بونی مگز پلاس از تولیدات منحصر به فرد شرکت دارویی کیمیاآراست که به علت ترکیب پنج گانه برای پوکی استخوان بسیار مفید است. این مکمل حاوی ساشه‌های جوشان ۴ گرمی است و ۵ عنصر مهم: کلسیم، منیزیم، روی، ویتامین D3 و ویتامین ث را درون خود دارد.

تمامی این املاح معدنی برای تقویت بدن و به ویژه استحکام استخوان‌ها، مفاصل و دندان‌ها مفید است و مصرف ۳ تا ۶ ماه از این مکمل به پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان جوان و حتی مردان کمک خواهد کرد.

کلسیم کربنات موجود در این مکمل شباهت بالایی به کلسیم شیر دارد و به مقدار بالایی قابلیت جذب از سمت بدن را دارد. این مکمل به دلیل این ملح مفید یعنی کلسیم کربنات، برای افرادی که علاقه‌ای به مصرف شیر ندارند توصیه می‌شود.