امروزه مردم با روش‌های زندگی ناسالم و روتین نامنظم دچار اختلالات شایعی مانند کمبود خواب یا بی‌خوابی می‌شوند. همچنین در برخی موارد کمبود خواب منشأ روحی دارد و فرد بیمار خودش موجب بروز آن شده است. این گروه از بیماری‌ها بر قوت و نیروی فرد برای داشتن خواب کافی و منظم تأثیر می‌گذارد.
به سبب عوامل گوناگون همچون بیماری یا استرس، تعداد افرادی که بدین اختلال دچارند، در سراسر جهان در حال افزایش است. برخی بر این باورند که کمبود خواب در طولانی مدت یک امر طبیعی است؛ اما نمی‌دانند که علت ایجاد آن می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری روحی باشد که باید درمان شود. پس کمبود خواب و علت ایجاد آن باید توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد تا فرد در انجام فعالیت‌های عادی و روزانه خود باز نماند و از راهکارهای مناسب جهت بهبود خواب بهره ببرند.
کمبود خواب چیست؟
نفرات متعددی به دلیل برنامه کاری فشرده، استرس، اضطراب و… هر از گاهی با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند. همچنین کمبود خواب می‌تواند در زندگی روزمره افراد تأثیرگذار بوده و پیامد آن افت انرژی، کاهش ایمنی بدن و… باشد. کمبود خواب عارضه‌ای است که در آن روحیات فرد بیمار و تشخیص به موقع اهمیت ویژه‌ای دارند. اکثر افرادی که دچار کمبود خواب شده‌اند از تأثیرات آن روی فعالیت‌های روزانه خود مطلع هستند؛ اما در این بین افرادی نیز وجود دارند که در تشخیص کمبود خواب ناتوان بوده‌اند. نوعی از کمبود خواب به نام کمبود خواب کوتاه مدت وجود دارد که فرد بر اثر تنش‌های روزانه و شدید آن را تجربه می‌کنند.
این گونه اختلال در روند خواب بیمار معمولاً مقطعی است و طی مدتی با حل مسائل استرس‌زا برطرف می‌شوند. کمبود خواب در برخی افراد در صورت عدم درمان تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت. هر فردی که حس می‌کند خواب کافی ندارد به کمبود خواب مبتلا است. کمبود خواب زمانی یک اختلال شناخته می‌شود که فرد در یک هفته حداقل سه شب آن را تجربه کند؛ این مشکل باید بیش از یک ماه تکرار شده باشد تا به عنوان یک بیماری و اختلال در عملکرد شخص شناخته شود. این مشکل برای شخصی که دچار آن می‌شود، در طولانی مدت غیر قابل تحمل است.
نشانه های کمبود خواب و علت آن
نشانه‌های چنین اختلالی به وضوح قابل تشخیص هستند. با این حال گاهی افراد بیمار اهمیتی به این نشانه‌ها نداده و سعی می‌کنند با آن‌ها کنار بیایند؛ در صورتی که ادامه دادن به این وضعیت می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیرات مخربی بگذارد. نشانه‌های کمبود خواب و علت آن می‌تواند اولین قدم در جهت درمان بیماری باشد. نشانه‌های کمبود خواب شامل مشکل در خوابیدن، خواب سبک، پریدن از خواب و عدم به خواب رفتن پس از آن است. اغلب بیمارانی که کمبود خواب را تجربه می‌کنند احساسی همانند اضطراب را در خود می‌بینند که در رفع آن ناتوان هستند.
علت‌های کمبود خواب در بیماران معمولاً مشترک است. کمبود خواب بستگی به معیارهای خاصی دارد و امکان اینکه یک بیمار تمام آن‌ها را در خود مشاهده کند تقریباً غیر ممکن خواهد بود. این علل هر کدام نحوه درمان خاص خود را دارند و هیچ بیماری نمی‌تواند بدون مراجعه به پزشک کمبود خواب را درمان کند. ترشح هورمونی به نام ملاتونین در بدن عاملی برای ایجاد روتین منظم خواب باکیفیت است. طبق تحقیقاتی که انجام شده، این هورمون در افرادی که دچار کمبود خواب هستند کمتر از حالت عادی ترشح می‌شود. علائم کم خوابی یا بی‌خوابی به تشدد و گونه اختلال بستگی دارد. به همین علت نمی‌توان گفت تمام افراد دارای یک یا دو نشانه هستند. با این حال، نشانه‌های شناخته شده و رواج یافته اختلالات خواب به شرح زیر است:
- سختی‌های متأثر از دیر خوابیدن یا بد خوابیدن
- کسلی و بی‌حالی در شبانه روز
- تمایل بسیار زیاد برای خوابیدن
- نبود تمرکز کافی
- استرس
- نگرانی و اضطراب
- افزایش سن
- جنسیت
- غم و هیجان زیاد
- ابتلا به بیماری افسردگی
- مصرف نیکوتین، کافئین، داروها، الکل و…
- خوابیدن با شکم پر
- وجود نور زیاد
- تیروئید پرکار
- نشانه‌های یائسگی
- سکته مغزی
- سندروم پای بی‌قرار
- کم‌خونی
بیماری های مرتبط به کمبود خواب
خوابیدن با کیفیت در طول شبانه‌روز می‌تواند نیازهای بدن را برآورده کند؛ یعنی خوابیدن نوعی نیاز است که باید در زمان خود و با کیفیت بالا ارضا شود. اگر این نیاز به هر دلیلی برآورده نشود موجب ایجاد بیماری‌های جسمی و روانی می‌شود. حال این بیماری‌های مرتبط به کمبود خواب چه بیماری‌های هستند که درمان این مشکل را مهم تلقی می‌نمایند؟ نداشتن تمرکز یکی از شایع‌ترین مشکلات است که در اثر کمبود خواب ایجاد می‌شود. سایر بیماری‌های مرتبط با کمبود خواب شامل:
- کمبود حافظه
- اختلال خلقی
- فشار خون بالا
- افزایش میل به خوردن غذا و در ادامه ابتلا به دیابت ۲
- بیماری‌های قلبی
- سکته مغزی
التهاب و استرس
استرس و آشفتگی اغلب بر کیفیت خواب تأثیر منفی می‌گذارد. کلمه استرس دارای معانی منفی بی‌شماری است؛ اما لازم به ذکر است که مقدار کنترل شده و مناسبی از استرس برای تمام افراد الزامی بوده و در صورت نبود هیچ گونه حسی در این حیطه، باید به مشاور و پزشک مراجعه کرد. در واقع استرس سبب می‌شود افراد با موقعیت‌های حائز اهمیت کنار آمده و خود را در مواقع خطرناک کنترل کنند. در این هنگام هورمون‌هایی نظیر کورتیزول و آدرنالین به طرز ناخودآگاه از بین آزاد می‌شود. آزادسازی این هورمون‌ها ضربان قلب را صعودی کرده و با ایجاد حس قوی‌تر شدن بدن افراد را برای مقابله با خطر احتمالی آماده می‌کنند.
التهابات مفاصل و درد ریشه دار
اگر فردی در هر قسمت از بدن درد و التهاب داشته باشد، مانند دندان درد یا آرتروز، درد به او اجازه نمی‌دهد که راحت بخوابد. برای این افراد بی‌خوابی یا کم خوابی یک علامت جدی است. شایع‌ترین درد‌های مزمن شبانه شامل آرتریت، سندرم خستگی مزمن، فیبرومیالژیا (سندرم درد مزمن عضلانی)، بیماری التهابی روده، سردرد و کمر درد است که می‌تواند باعث اضطراب و کمبود خواب شود.
مکرر شدن ادرار شبانه
یکی دیگر از دلایل بی‌خوابی که بیشتر در کودکان شایع بوده، تکرر ادرار است. این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی همچون مصرف بیش از حد مایعات، عدم تعادل هورمونی، اضطراب و استرس و حتی ترس از تاریکی و… داشته باشد. اگر تکرر ادرار دارید باید به یک پزشک مراجعه کرده و این مشکل را حل نمائید.
حساسیت و مشکلات تنفسی
با ورود آلرژن‌ها به بینی، این عضو تحریک شده و نشانگر علائمی همچون عطسه، آبریزش بینی و آبریزش چشم می‌شود. این نشانه‌ها با تأثیر به تنفس شما، خواب شما را در طول شبانه روز مختل می‌کنند و شب‌ها به نهایت خود می‌رسند. این افراد که دچار حساسیت هستند، احتمال دارد نیمه شب با عطسه، سرفه یا گرفتگی بینی از خواب بیدار شوند. با نداشتن خواب کافی و دلپذیر شما به هیچ وجه فردا روز خوبی نخواهید داشت. از نتایج خواب ناکافی و نامناسب، باید به شروع حس افسردگی و استرس اشاره کرد.
اختلال پای بی قرار
هنگام وقوع این سندروم، شما پا‌های خود را شدیداً تکان می‌دهید. این اختلال شباهتی به بیماری پارکینسون دارد. سندروم پای بی‌قرار ممکن است گاهی با سوزش و مورمور شدن پا‌ها همراه باشد. رخ دادن این نشانه‌ها در شب بیشتر است و توصیه می‌شود حتماً جویای علت و درمان آن شوید.
هجوم خواب
نارکولپسی که نام مشهور آن حمله خواب است، با حمله‌های متعدد در شبانه روز خود را نشان می‌دهد. بدین شکل رخ می‌دهد که ممکن است شما ناغافل احساس خستگی و کسلی شدید کرده و ناگهان به خواب می‌روید. برخی از پزشکان و مشاوران معتقدند که این بیماری خود به خود و بدون ارتباط به بیماری دیگری رخ می‌دهد اما در این حین پزشکانی بر این اصل اعتقاد دارند که رابطه‌ای بین حمله خواب و بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک وجود دارد.
خواب پریشی (پاراسومنیا)
پاراسومنیا واژه‌ای است که در خصوص توصیف رفتار‌های غیرعادی که افراد قبل از به خواب رفتن تجربه می‌کنند استفاده می‌شود. وقت خواب یا اوقات بیداری بین خواب و بیداری این افراد مبتلا ممکن است راه بروند، صحبت کنند یا رفتار‌های غیر عادی دیگری داشته باشند. در هنگام خواب به طوری رفتار کرده که اطرافیان فکر می‌کنند فرد بیدار و سرزنده است اما او اعمالی را در خواب انجام می‌دهد که به صورت کاملاً ناخودآگاه بوده و حتی پس از بیداری هم در خاطرش چنین فعالیتی وجود ندارد. این بیماری که از بیماری‌های رایج و متداول است، علاوه بر درگیر کردن فرد با مشکلات خانواده وی را نیز دچار مشکل می‌کند.
چگونگی شناخت و فهم اختلال خواب
برای شناخت و درک بهتر از این اختلال لازم است به وسیله معاینات انجام شده به پزشک مراجعه کنید. از جمله آزمایشات و تست‌های موجود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پلی‌سومنوگرافی: این تست اولین تست و آزمایش موجود است. در این آزمایش امواج مغزی، حرکات بدن و سطح اکسیژن بدن سنجیده می‌شود.
- الکتروانسفالوگرام: در این آزمایش فعالیت الکتریکی مغز بررسی شده و در صورت وجود مشکل فعالیت بدن مجدداً بررسی می‌شود.
عوارض کمبود خواب
خوابیدن نرمال و باکیفیت یک غذا برای روح است که توانایی مقابله با هر مشکلی را داشته باشد. اگر افرادی که کمبود خواب دارند به موقع درمان نشوند کم‌کم شاهد عوارض مربوط به آن خواهند بود. این عوارض می‌تواند روابط اجتماعی شخص را مورد هدف قرار دهد یا او را از نظر شغلی به مراتب ناامید کند. همچنین عوارض جسمی مانند کاهش سطوح ایمنی بدن رخ می‌دهد که خطرناک است. کودکانی که به کمبود خواب دچار شده‌اند در روند تحصیلی به مشکل برمی‌خورند. این کودکان با کاهش تمرکز ناشی از خواب بی‌کیفیت توانایی یادگیری را نخواهند داشت.
کمبود خواب یا بی‌خوابی مستقیماً روی فعالیت‌های مغزی و پیری آن تأثیر می‌گذارد. سلامت و کارکرد نرمال سیناپس‌هایی که در مغز وجود دارند به خواب کافی وابسته هستند. کمبود خواب سلامت سیناپس‌ها را به خطر می‌اندازد و مغز برای جبران این مشکل مجبور به تخریب آن‌ها خواهد شد. هوشیاری، یادگیری و توانایی حل مشکلات همگی در گرو خواب کافی وقوع می‌یابند. فردی که کمبود خواب دارد معمولاً کاهش این سه ویژگی را به وضوح در خود حس می‌کند. عوارض دیگر کمبود خواب بر بدن بیمار اسپاسم و خشکی چشم است.
از عوارض جسمی کمبود خواب بر بدن می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
بروز چین و چروک: بدن در حالت استراحت به ترمیم خود می‌پردازد. پوست نیز برای احیای خود و جوانسازی و دفع سموم که معمولا در شب انجام می‌شود نیاز به استراحت دارد. زمانی که فرد دچار کم خوابی باشد این دفع مواد زاید از پوست به خوبی انجام نمی‌شود و بروز امراض پوستی را در فرد تسریع می‌بخشد.
خواب آلودگی روزانه: کمبود خواب در روز بعد و اواسط بعداز ظهر ظاهر می‌شود. فرد انرژی کافی برای بیدار ماندن و انجام فعالیت خود را ندارد و هوشیاری به مقدار زیادی افت خواهد نمود.
کاهش ایمنی بدن و بروز سرماخوردگی مکرر: خواب کافی تا ۵۰ درصد از ابتلا به عفونت و بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. خواب مناسب بدن را ایمن می‌سازد و مقاومتش را برابر عوامل خارجی افزایش می‌دهد.
افزایش وزن: کمبود خواب منجر به کاهش لپتین در مغز و افزایش گرلین در معده می‌شود. این هورمون‌ها در افزایش اشتها دخالت دارند و فرد را به سمت مصرف قند و مواد قندی که منجر به افزایش وزن و دیابت می‌شوند، سوق می‌دهند.
دیابت:بیش از اندازه نخوابیدن بر عملکرد سیستم عصبی مرکزی اثر منفی می‌گذارد و به دنبال آن عملکرد لوزالمعده که در تنظیم قند خون دخیل است را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
بیماری‌های قلبی: زمانی که فرد نتواند به خوبی و به اندازه‌ی کافی بخوابد دچار استرس مداوم می‌شود و این استرس بر تصلب شرایین و گرفتگی عروق قلب اثر می‌گذارد. افزایش فشار خون، از دست دادن عضلات بدن، افزایش ذخیره چربی، و تولید کمتر هورمون رشد از دیگر نشانه‌هایی است که می‌تواند بر قلب تاثیر منفی بگذارد.
تأثیر خوراکی ها و غذاها روی کمبود خواب
تأثیر خوراکی‌ها و غذاها روی کمبود خواب می‌تواند مثبت یا منفی باشد؛ یعنی برخی از آن‌ها موجب بی‌خوابی و برخی موجب درمان آن می‌شوند. نوشیدن قهوه قبل از خوابیدن می‌تواند موجب کمبود خواب در شخص شود. هر خوراکی که دارای کافئین است یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا از خوابیدن جلوگیری می‌کنند. در مقابل میوه‌هایی مانند موز، گیلاس و کیوی در داشتن یک خواب باکیفیت نقش مؤثری دارند. پزشکان به بیمارانی که کمبود خواب دارند توصیه می‌کنند تا نوشیدن آب کافی یا پیاده‌روی را در روتین روزانه خود قرار دهند.
درمان کمبود خواب
درمان کمبود خواب با توجه به علت‌هایی که در فرد بیمار تشخیص داده شده است، انجام می‌شود. همچنین این عارضه می‌تواند شدت کم یا زیاد داشته باشد و نحوه درمان را متفاوت کند. برای بیمارانی که از کم‌خونی رنج می‌برند و در خوابیدن دچار اختلال هستند، مصرف داروهای مکمل غذایی جهت بهبودی آن‌ها ضروری است. رژیم غذایی سالم در درمان کمبود خواب یا بی‌خوابی نقشی آشکار دارد. متخصصان شرکت کیمیاآرا با ارائه محصول خود به نام هموفیکس در جهت درمان مشکلاتی که از کم‌خونی سرچشمه می‌گیرند، گام بزرگی را برداشته‌اند.
این محصول تنها مکمل غذایی حاوی آهن با فرمول کربونیل بوده که با سیستم گوارش انسان سازگار است. کمبود خواب برای بیماری که کم‌خونی داشته، احساس کرختی و بی‌حوصلگی دارد؛ بنابراین شخص بیمار سعی می‌کند که در کمترین زمان اختلالات خواب خود را درمان کند. مکمل غذایی هموفیکس با فرمول کربونیل، بیشترین جذب را دارد و در کوتاه‌ترین مدت کم‌خونی را رفع می‌کند. کربونیل نوعی آهن ۹۸% است که پس از هضم ۷۰% آن جذب بدن می‌شود؛ در واقع این مدت کوتاه و بدون عارضه گوارشی درمان کم‌خونی را برای بیمار تسریع می‌نماید.
کلام آخر
کمبود خواب هر چند مشکلات بسیاری را به همراه دارد اما درمان آن با رعایت برخی نکات و مصرف دارو امکان‌پذیر خواهد بود. لازم به ذکر است که به طور تقریبی تمام افراد نیاز به ۷ تا ۸ ساعت استراحت و خواب کافی در شبانه روز دارند. در صورت داشتن خواب کافی و منظم به هیچ وجه اعصاب و روان شما دچار اختلال نشده و اصلاً به اقسام گوناگونی از سندروم‌ها و اختلالات دچار نخواهید شد. بیمارانی که به شدت از کمبود خواب و کم‌خونی رنج می‌برند با مصرف محصول مکمل غذایی هموفیکس به شکل باورنکردنی به سرعت بهبود خواهند یافت. افرادی که مکمل هموفیکس را مصرف می‌کنند خاطرشان از بابت مشکلاتی که حین گوارش آهن پیش می‌آید، راحت است.
